"Βαρελάς ή Βαϊνάς, Μνήμες από το Ζάλοβο, Ζτάλιος Χρήστος"

    O Βαρελάς ήταν ειδικός τεχνίτης που κατασκεύαζε βαρέλια·λεγόταν και βαενάς ή βαρελοποιός. H λέξη βαρέλι προέρχεται από την ιταλική λέξη barella. Το βαρέλι λέγεται και βουτσί,από το οποίο παράγεται το βυτίο. Το βαρέλι είναι μικρό. Tο βαένι είναι μεγαλύτερο, γίνονται από ξύλινα κυρτά σανίδια, τα οποία συγκρατούνται με μεταλλικά στεφάνια πλατύτερα στην μέση για την αποθήκευση κρασιού. Για τα κρασοβάρελα το πιό κατάλληλο ξύλο είναι η δρυς(βελανιδιά) και μάλιστα η λευκή που είναι πολύ ανθεκτική· για βαρέλια αποθήκευσης νερού το καλύτερο ξύλο είναι ο κέδρος. Το κομμάτι που είναι το καλύτερο για το βαένι είναι η καρδιά του ξύλου, δηλαδή (φλοιός-άσπρο-καρδιά-πυρήνας) το πιό κατάλληλο είναι η καρδιά, είναι αυτό που αντέχει και δεν σαπίζει ποτέ. Τα βαένια τα φτιάχνανε όταν άρχιζε το καλοκαίρι για να έχουν στραγγίσει τα υγρά του ξύλου, τον χειμώνα κάνανε προεργασία.

     H διαδικασία παρασκευής των βαενιών από τον Βαϊνά ήταν η εξής: Έπαιρνε τους κορμούς των δένδρων και τους έσκιζε, και στην συνέχεια έφτιαχνε τις σανίδες(δούγες) ακουλουθώντας τα νερά του ξύλου και τις άφηνε στον ήλιο και την βροχή μέχρι δύο χρόνια για να φύγουν οι πικρές τανίνες. Αφού οι δούγες ήταν κατάλληλες όσον αφορά την ξηρασία του ξύλου τις έπαιρνε και τις πελεκούσε δίνοντας τις επιθυμητές διαστάσεις, για το ύψος ανάλογα με το μήκος του βαενιού. Για το πάχος πάντα κοντά στα τρία εκατοστά και για πλάτος 15 εκατοστά. Για ένα μικρό βαένι χρειάζονται 30 δούγες,και 20 για τους δύο πάτους (φούντια),σύνολο 50.
     Μετά τις έβρεχε, άναβε φωτιά τις ζέσταινε για να μαλακώσουν και τις έδινε την απαιτούμενη κυρτότητα που χρειαζόταν για το κάθε βαένι.Ύστερα έφτιαχνε τα φούντια (πάτους) του βαενιού πάνω κάτω. Μ΄ένα μεγάλο διαβήτη ή ένα σκοινί έφτιαχνε τον κύκλο που ήταν το περίγραμμα του βαενιού. Από το μέγεθος του κύκλου συνυπολόγιζε με το ύψος, πόσες οκάδες κρασί θα χωρούσε το βαένι. Αφού είχε ετοιμάσει τις δούγες και τα φούντια, χάραζε με το σκαρπέλο ένα αυλάκι 5 εκατ. πριν το τέλους κάθε δούγας, στο σημείο δηλαδή όπου γίνεται η εφαρμογή με το φούντι, αυτό το κανάλι λέγεται γράδωση και είναι το σημείο εφαρμογής του φουντιού με την δούγα.  Εδώ έβαζε προληπτικά το Ψαθί (βούρλο) πού βγαίνει στα ποτάμια για στεγανοποίηση. Τοποθετούσε την μία δούγα δίπλα στην άλλη, βάζοντας ζυμάρι από αλεύρι με νερό για να γλιστράνε οι δούγες μεταξύ τους.

    Ύστερα τοποθετούσε το πρώτο στεφάνι που ήταν σιδερένιο και δεμένο με γερά πιρτσίνια για να μην ανοίγει. Το χτυπούσε γερά με ένα ειδικό σκεπάρνι και όταν έσφιγγαν καλά και ήταν στην θέση
τους, τοποθετούσε το δεύτερο το τρίτο, το τέταρτο κάνοντας πάντα την ίδια διαδικασία·τα στεφάνια μπορεί να ήταν 6 – 12 ανάλογα με το μέγεθος του βαενιού. Όταν φτάνανε στην κορυφή τοποθετούσαν το δεύτερο φούντι και το τελευταίο στεφάνι χτυπώντας για να δέσουν καλά οι δούγες. Μετά άνοιγε μια τρύπα με την αρίδα στο κάτω μέρος του πάτου και τοποθετούσε την κάνουλα και σε μία από τις έπάνω δούγες στην μέση του βαρελιού και απέναντι από την κάνουλα, άνοιγε άλλη μιά τρύπα μεγαλύτερη που να χωράει ένα μεγάλο χωνί για να γεμίζει το βαένι. Για τα πολύ μεγάλα βαένια ,φτιάχνανε μια μικρή πόρτα στο επάνω μέρος του κάτω πάτου, άπ΄όπου μπορούσε να μπεί κάποιος στο εσωτερικό του βαενιού για να το πλύνει(ως συνήθως κάποιο παιδί). Κατόπιν τα γεμίζανε με νερό,για να δούνε αν τρέχουν.

       Τα μεγάλα βαένια είχαν πρόβλημα μεταφοράς και τοποθέτησης στα υπόγεια και έπρεπε να είναι σε σκιερό και αεριζόμενο μέρος. Μερικοί μερακλήδες οινοπαραγωγοί που κληρονόμησαν δρύϊνα βαένια τα προσέχουν πάρα πολύ, γιατί ξέρουν ότι τα δρύϊνα κάνουν το καλύτερο κρασί και κρατάνε εκατοντάδες χρόνια.
      Όσον αφορά την συντήρηρηση των βαενών αυτά θέλουν κάθε χρόνο πλύσιμο με νερό και κάθε δεκαετία τρίψιμο εσωτερικά για να φύγει η ταρτάρα (τρυγία).
      Τα χωριά μας παλιά ήταν γεμάτα βαρελάδες. Η βιομηχανοποίηση όμως έβγαλε στην παραγωγή βαρέλια πλαστικά πολύ πιό φθηνά, αλλά σε ποιότηα δεν φτάνουν τα παλιά δρύινα. Όσο πιό μεγαλο είναι το βαρέλι τόσο πιό καλό κρασί κάνει. Στο Ζάλοβο Βαϊνάς ήταν ο Μήτρος Νούσιας (Μπρουζκόλης) ο οποίος ήταν και μαραγκός και χτίστης, ένας πραγματικά καλός τεχνίτης. Στήν δε Μηλιά Μετσόβου έχουν μέχρι και βιοτεχνίες κυρίως μικρών βαρελιών και άλλων ξύλινων κατασκευών.
                                                                                                                             
                                                                                                                                    Χρήστος Ζτάλιος