"Άνοιξη στο Τρίκωμο (Ζάλοβο), του Ζτάλιου Χρήστου"

ΑΝΟΙΞΗ ΣΤΟ ΖΑΛΟΒΟ (Ώ Γλυκύ μου Έαρ)

(Μνήμες από Ζάλοβο)

     Την άνοιξη η αξονική κλίση της γης στρέφει το βόρειο ημισφαίριο προς τον ήλιο και το φως της ημέρας διαρκεί περισσότερο·το ημισφαίριο αρχίζει να ζεσταίνεται σημαντικά

 γεγονός που ευνοεί την ανθοφορία και την φυτική ανάπτυξη.

Το φως,η ζέστη,τα χρώματα και η προοπτική του καλοκαιριού είναι βάλσαμο στην ψυχή μας. Η Ελληνική φύση στα καλύτερά της,γιορτάζει τον ερχομό της μυροβόλου άνοιξης. Η πλάση στολίζεται για να υποδεχθεί την ανάσταση του Χριστού,που έρχεται για να μας γεμίσει ελπίδα, χαρά και ανάταση ψυχής. Ολόλαμπρες λιακάδες μας προσκαλούν για μικρές και μεγάλες εξορμήσεις σε καταπράσινα δάση,ολάνθιστους κάμπους και λιβάδια.Τα πουλιά ξεχύνονται με γλυκά κελαηδήματα παντού,τα χελιδόνια ξαναγυρίζουν από τους μακρινούς τόπους στις φωλιές τους. Εκατομμύρια έντομα βγαίνουν στο φως,ζουζουνίζουν ανάμεσα στα λουλούδια,στα δένδρα,στους φράχτες και στους κήπους. Μιά νέα ζωή χαίρεται το φως,τραγουδάει τον ήλιο ευχαριστεί τον θεό για το θαύμα της άνοιξης. Ο νυχτερινός ουρανός αλλάζει σιγά σιγά,αφού οι αστερισμοί της άνοιξης θα αρχίσουν να παίρνουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο σκηνικό του,αντικαθιστώντας αυτούς που στόλιζαν στην διάρκεια του χειμώνα.
     Και εκεί στο Ζάλοβο; Εκεί: Νεαρός άνεμος έρχεται από το Σπήλιο,γεμάτος δύναμη και φρεσκάδα και με την ορμή της νιότης του κουρσεύει το γκρίζο του γέρικου Χειμώνα.Τα μαύρα σύννεφα της βροχής και της θλίψης σκίζονται σε χίλια κομμάτια και αφήνουν να φανεί το απέραντο γαλάζιο του ουρανού,καθάριο και διάφανο σαν κρύσταλλο. Δίπλα από το Αυγότοπο,σαν την ίδια την ελπίδα με ντροπαλό κόκκινο πρόσωπο στην αρχή προβάλλει ο Βασιλιάς της μέρας και φτάνοντας πάνω από το καμπαναριό αποκτάει όλη του την δύναμη,γεμάτος φως,ολόλαμπρος,κυρίαρχος,τελικός νικητής της αέναης πάλης με τα στοιχειά και τις κατάρες της μακριάς νύχτας του ατέλειωτου χειμώνα. Σ’ αυτήν την θέση κανείς από τους γήϊνους υπηκόους του δεν τολμάει να σηκώσει το κεφάλι του και να τον κοιτάξει κατάματα·όλοι χαμηλώνοντας το βλέμμα τους δηλώνουν την υποταγή τους. Δειλά δειλά τα πλάσματα του Θεού αρχίζουν να ξεπροβάλλουν από την λίθη της παγωνιάς και του χιονιού,που την φετινή χρονιά μας επισκέφθηκαν σαν ανεπιθύμητοι συγγενείς, ευτυχώς με

 πολύ λίγη συχνότητα και τινάζονται δώθε κείθε να αποτινάξουν την αντάρα που αργάζεται το δέρμα και ετοιμάζονται για το ξανάνιωμα. Τέτοια δραστηριότητα στην φύση ξυπνά τα ένστικτα και με λαχτάρα αποζητά το ταίριασμα,αιώνια ανάγκη του κόσμου για την επιβίωση,το δώρο της ζωής που μόνο μέσα από την συνέχιση της εξέλιξης μπορεί να έρχεται. Νάτο λοιπόν, που αλλάζει το συναίσθημα και μέσα μας ξυπνά την άγρια ορμή του νεαρού αλόγου,σαν άτι που κυνηγάει
τον άνεμο στο γλυκό παιχνίδιασμα της ανεμελιάς και της ξεκούραστης φύσης. Το Ζάλοβο ζητάει το γαλάζιο του ουρανού και άπληστα ρουφάει την θαλπωρή του ανοιξιάτικου ήλιου·ο Σπλιώτικος γλυκαίνει,γίνεται πολύ φιλικόςκαι σταματάει το άγριο χειμωνιάτικο εκνευρεστικό σφύριγμα και το μαστίγωμα που έκανε στα πρόσωπα των Ζαλοβιτών. Ο Βενέτικος γαληνεύει αλλάζοντας το χρώμα του και από ανοιχτό καφέ γίνεται γαλαζοπράσινο, στέλνοντας μηνύματα στον κόσμο που καρτεράει κάτι από αυτόν. Το παγωμένο νερό αναγκάζεται να κάνει συμφωνία με την καινούργια εποχή και ζητάει και αυτό λίγη από την ζέστη του Βασιλιά της μέρας. Όλος ο μικρόκοσμος του Ζαλόβου κινείται τώρα με το βλέμμα προς τον ζωοδόχο ήλιο,του οποίου η παρουσία γίνεται πιο έντονη και σίγουρα μεγαλύτερη σε διάρκεια. Τώρα η μέρα αποκτά πρωϊνό,απόγευμα και βράδυ και ο κόσμος μπαίνει σε μια τάξη,σε μια καινούργια ρουτίνα που θα κάνει την μετάβαση προς την εποχή της αφθονίας,την εποχή του όμορφου καλοκαιριού,μια διαδικασία ζωντανής και έντονης προσμονής πλημμυρισμένης από δράση και εναλλαγές. Από τον καταφύκη, αν κοιττάξει κανείς περιμετρικά του χωριού θα μεταφερθεί σ΄ένα ονειρικό σκηνικό που μόνο η παλέτα της Ζαλοβίτικης φύσης μπορεί να δημιουργήσει·ένα καταπράσινο χαλί κεντημένο με μεράκι απλώνεται παντού. Μυριάδες αγριολούλουδα και θεραπευτικά βότανα,χρωματίζουν το βλέμα μας και αρωματίζουν την ψυχή μας.        Και εκεί στο μπαΐρ του Ντόντουλα,δίπλα από τα βράχια και μέσα από θάμνους και ανθισμένα λουλούδια, ο μικρόκοσμος αποκτάει ζωή και κίνηση. Το μικρό λαγουδάκι νυσταγμένο κάνει δειλή έξοδο από την απατηλή προστασία του φουντωτού κέδρου θέλει να αφεθεί ελεύθερο και να ρουφήξει τους χυμούς της ζωής. Απέναντι στον καταφύκη και στο ψηλότερο ξερό κλαδί ενός δένδρου όμως καιροφυλακτεί ακίνητο, πιστό στο αδυσώπητο κάλεσμα της φύσης το μεγάλο Σαΐνι, που πρέπει να τραφεί για να έχει την δύναμη να αναπληρώσει την χαμένη ενέργεια του χειμώνα και να δώσει ζωή στους δικούς του απογόνους. Η καθημερινότητα παίρνει την μορφή μιας άγριας πάλης,όπου ο ισχυρότερος κερδίζει τον αγώνα της ζωής. Τώρα την άνοιξη το κυρίαρχο ένστικτο της αναπαραγωγής αναγκάζει τον ζωϊκό κόσμο να ξεδιπλώνει την αγριάδα της ίδιας της επιβίωσης σε όλο της το μεγαλείο.
     Και μέσα στο χωριό; Εκεί: Οι Ζαλοβίτες σιγά σιγά θα αφήσουν την ζέστη των καφενείων και την θαλπωρή των σπιτιών τους και θα ξεχυθούν στά αμπέλια τους γιά σκάψιμο και κλάδεμα·στους κήπους τους πάλι για σκάψιμο και φύτευμα λαχανικών και στους αγρούς γιά να μπολιάσουν τα δένδρα τους. Οι νοικοκυρές θα φροντίσουν για το καθιερωμένο

 ασβέστωμα των δωματίων, όπου κυρίως άναβε η σόμπα ή το τζάκι κατά την διάρκεια του χειμώνα και για το ξεστρώσιμο των βαριών χειμωνιάτικων σαϊσμάτων για να υποδεχθούν το πάσχα. Τα τραπεζάκια και οι καρέκλες των δύο καφενείων, αρχίζουν δειλά δειλά να κάνουν την εμφάνιση τους στην πλατεία και ειδικά κάτω από τον γέρικο πλάτανο.
     Η άνοιξη με τους τρείς καλύτερους μήνες του χρόνου,εγκαθίσταται στο Ζάλοβο. Ο Μάρτης που αρχίζει με το διαδεδωμένο έθιμο από την αρχαιότητα με την τοποθέτηση ενός μικρού βραχιολιού,από άσπρη και κόκκινη κλωστή που ονομάζεται (Μάρτης) από τις μαννάδες και τις γιαγιάδες στα χέρια των παιδιών,γιά να μην τα μαυρίσει ο ήλιος. Ενώ κατάλοιπο της αρχαιότητας είναι και το έθιμο που ήθελε τις ανύπαντρες κοπέλλες,να βάζουν των Αγίων
Θεοδώρων κόλλυβα,κάτω από το μαξιλάρι τους γιά να φανερώσουν τον άνδρα που θα έπαιρναν.Στις 25 Μαρτίου όπου έχουμε την διπλή γιορτή,του Ευαγγελισμού και την κήρυξη της επανάστασης του 1821. Στο Δημοτικό σχολείο του χωριού θα γίνει η καθιερωμένη γιορτή από τους μαθητές,απαγγέλλοντας ποιήματα και παίζοντας κάποια θεατρική παράσταση εθνικού περιεχομένου. Επίσης ο Μάρτης περιλαμβάνει και το κύριο μέρος της νηστείας της μεγάλης σαρακοστής, <<Δεν λείπει ο Μάρτης από την Σαρακοστή>>.

     

O Aπρίλης που θα ξεκινήσει με το έθιμο της πρωταπριλάς, όπου θα ειπωθούν πολλά αθώα ψέμματα και θα προσπαθήσουν πολλοί να ξεγελάσουν φίλους και γνωστούς. Τον μήνα αυτόν ο καιρός θα καλοσυνεύσει και θα γιορτασθεί το Πάσχα,αρχίζοντας από την μεγάλη εβδομάδα. Το βράδυ της μεγάλης πέμπτης,αμέσως μετά την αποκαθήλωση του χριστού από τον Σταυρό και ενώ οι καμπάνες θα αρχίσουν να χτυπάνε πένθιμα μεταφέροντας σε όλους το μήνυμα του θείου δράματος,οι γυναίκες και τα κορίτσια του χωριού θα στολίσουν τον επιτάφιο με λουλούδια παρμένα από την Ζαλοβίτικη φύση. Την μεγάλη Παρασκευή πάλι πένθιμοι ήχοι θα θυμίζουν την κορύφωση του θείου δράματος και θα πλημμυρίσουν τον εσωτερικό χώρο της εκκλησίας και τον περίβολο αυτής, κατά την περιφορά του επιταφίου. Μόνη παραφωνία τουλάχιστον γιά μένα ο πλειστηριασμός των εικόνων στην περιφορά γύρω από την εκκλησία,όπου και πάλι αυτοί που θα πλειοδοτήσουν θα κρατούν τον Σταυρό,την Παναγία καί τον Αη Γιάννη,(Νομίζω ότι μέσα στον ιερό χώρο της εκκλησίας δεν έχει καμία θέση το εμπόριο των εικόνων,ευνοώντας τους οικονομικά εύρρωστους,υποκειμενική η άποψη βέβαια). Κατόπιν στο εσωτερικό της εκκλησίας θα ακολουθήσουν τα τροπάρια,

“Η ζωή εν τάφω...”-“Το άξιον εστί...”-“Αι γενεαί πάσαι..”και ίσως το πιό αγαπημένο όλων το “Ω γλυκύ μου έαρ...”. Το μεγάλο Σάββατο το βράδυ οι ήχοι θα γίνουν χαρμόσυνοι μόλις ακουσθεί το Χριστός Ανέστη στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας μέσα σε βαθειά κατάνυξη,το κρύο αεράκι θα χαϊδέψει τα στήθια και τα πρόσωπα των χωριανών και θα ακουλουθήσει η παραδοσιακή μαγειρίτσα στα σπίτια του χωριού. Τήν Κυριακή μετά την θεία λειτουργία θα ακουλουθήσει ο παραδοσιακός χορός στην πλατεία του χωριού. Την δεύτερη μέρα του πάσχα ως συνήθως το Ζάλοβο θα γιορτάσει τον προστάτη του Άγιο Γεώργιο,μετατίθεντας έτσι την ημερομηνία όταν αυτή συμπίπτει με την Μεγάλη εβδομάδα. Όπως και να το κάνουμε το πάσχα στο ζάλοβο έχει την δική του χάρη. Οι αυλές και τα δρομάκια γεμίζουν με την μυρουδιά από τα σουβλιστά εδέσματα και το πασχαλινό γλέντι βρίσκεται στο φόρτε του και ολόκληρο το χωριό σε καλωσορίζει στο δικό του γλέντι,σαν να είσαι μέλος της οικογένειας, εκεί που τα πασχαλινά έθιμα γίνονται ιεροτελεστία και τηρούνται με τον πιό εγκάρδιο τρόπο.
Ακουλουθεί ο τελευταίος μήνας Μάϊος με την Πρωτομαγιά και οι Ζαλοβίτες κυρίως οι πιό νέοι θα ξεχυθούν στην φύση για τον εορτασμό της, με κυριότερους προορισμούς τα

 ξωκκλήσια του Αγίου αθανασίου και της Αγίας Παρασκευής. Οι καπνοδόχοι των σπιτιών θα στματήσουν σιγά σιγά να καπνίζουν και οι Ζαλοβίτες θα αρχίσουν να κουβαλλάνε τα νέα καυσόξυλα που θα κάψουν γιά να ζεσταθούν τον ερχόμενο χειμώνα.
     H άνοιξη έχει τον δικό της μεγάλο συμβολισμό με την σειρά που καταλαμβάνει μεταξύ των άλλων εποχών,αλλά και με τήν συμμετοχή της στα
παραδοσιακά δρώμενα των Ελλήνων·από τα παλιά χρόνια όταν έμαθε η ανθρωπότητα από τον Ελληνισμό να βηματίζει. Και όπως εκείνη διαδέχεται τον χειμώνα στεγνώνοντας τις λάσπες και σκορπίζοντας την παγωνιά, απλώνοντας στην φύση και στον άνθρωπο χαμόγελο και αισιοδοξία γιά την νέα καλλιέργεια και την νέα σοδειά,έτσι ακριβώς πρέπει ο λαός μας να αποτινάξει την σκοτεινιά του πολιτικού μας συστήματος. Να ξεχερσώσει το έδαφος της πολιτικής μας ζωής από τον τελευταίο σπόρο πολιτικάντη,να στηρίξει την νέα σπορά και την νέα γέννα σε κράτος και ηγεσία.

Χρήστος Ζτάλιος