"Ζαλοβίτικο Ιδίωμα, γράφει ο Ζτάλιος Χρήστος"

                                                                                                (Μνήμες από Ζάλοβο)

                   ΚΑΠΟΙΑ ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΖΑΛΟΒΙΤΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ

    Στo Ζάλοβο παλιά τiς περισσότερες λέξεις τiς κόβανε στiς καταλήξεις καί όχι μόνο·πιστεύω ότι αυτό γινότανε επειδή όλη τhν ημέρα τρέχανε να προλάβουν τις δουλειές που προέκυπταν, έτσι πάντα βιαζόταν καί μιλούσαν γρήγορα γιά να μην χασομερούν. Μία άλλη εκδοχή είναι ότι αυτό άρχισε επί τουρκοκρατίας καί γινόταν γιά να μην καταλαβαίνουν πολλά οι τούρκοι.     Βέβαια εδώ σημαντική θα ήταν η βοήθεια από κάποιον πιο ειδικό, π.χ. Κάποιος Δάσκαλος της περιοχής μας, θα μπορούσε να μας διαφωτίσει καλύτερα.

    To "O" όταν δεν τονίζεται γίνεται "ΟΥ"! Επίσης το "Ε" πάλι όταν δεν τονίζεται γίνεται "Ι"!

   Τα άρθρα στην ονομαστική του ενικού αριθμού γιά τα αρσενικά είναι σε :Ου π.χ. Ο Κώτσιος= Ού Κώτσιους, Ο Μήτσος=Ού Μήτσιους, Ο Μύλος=Ού Μύλους. Στα θηλυκά παραμένει το η καί γιά τα ουδέτερα σε: Του π.χ.  Τό δαδί=τού δαδί, τό μήλο=τού μήλου.

   Στά περισσότερα επίθετα καί ουσιαστικά στην ονομαστική οι καταλήξεις είναι γιά τα αρσενικά σέ ους, π.χ.Μπόσικος=Μπόσκους, Λάμπρος =Λάμπρους, Μπόλικος= Μπόλκους· εξαιρούνται μόνο αυτά που τονίζονται στην λήγουσα, Αετός, Καλός, Παλαβός. 
   Τά θηλυκά σε: Ου, Ελισσάβετ=Λισσάβου, Βασίλω=Βασίλου, Πανάγιω=Πανάϊου, ενώ στα ουδέτερα κόβεται ως συνήθως το τελευταίο φωνήεν, π.χ.       Βαρέλι=Βαρέλ, Σπίτι=Σπίτ, Μαχαίρι=Μαχαίρ.

   Άρθρα καί ουσιαστικά στην Γενική προφέρονται πάντα κοφτά π.χ. ΤουΧρήστου=Τ΄Χρήστ', Τού Βασίλη=Τ΄Βασίλ'.

    Στα υποκοριστικά καί κυρίως στα ουδέτερα οι καταλήξεις είναι στον ενικό σε :ουλ π.χ. Παιδί=Παιδούλ, Αρνί=Αρνούλ καί στον πληθυντικό σε: ούλια, παιδούλια ,αρνούλια.

   Σε πολλές λέξεις που αρχίζουν με σύμφωνο μπαίνει μπροστά το άλφα,π.χ. Γρήγορα=αγλήγουρα, Κόλησα =ακόλτσα  ενώ σε άλλες που αρχίζουν με φωνήεν μπαίνει το Γ (γάμα)  π.χ. Ιατρός = Γιατρός! Στις περισσότερες γίνεται σύντμηση π.χ. Κουφάθηκα=κφάθκα, Κουτσαίνω =κτσαίνου.

   Στις προσωπικές αντωνυμίες το ε γίνεται ι π.χ. εγώ=ιγώ, εσύ=ισύ· στις κτητικές το δ γίνεται θ π.χ. δικός μας=θκός μας. Επίσης χάνονται οι καταλήξεις στις αντωνυμίες που είναι μπροστά από ρήματα π.χ.Tους βάρεσαν=τς βάρισαν, τους μάλλωσαν=τς μάλλωσαν, τήν έδειρα=τν έδειρα, με είπε=μ΄είπι.

   Η κατάληξη τοπικών επιρρημάτων από ω γίνεται ου π.χ. πίσω=πίσου, κάτω=κάτου.

   Τό β΄πληθυντικό πρόσωπο των ρημάτων που καταλήγει σέ ε γίνεται ι π.χ. Τι κάνετε= τι κάντι, θα δουλέψετε=θα δλέψτι.

   Όταν τα φωνήεντα είναι άτονα, στις περισσότερες λέξεις δεν προφέρονται π.χ. ψηλός=ψλός, σκοινί=σκνί, σκυλί=σκλί.

   Πολλά επίθετα καί κυρίως επώνυμα στην ονομαστική του πληθυντικού στην λήγουσα γίνονται ε π.χ. Ο Μπάκακας=Οι Μπακακιέ, Ο Τσακνάκης=Οι Τσακνακιέ,Ο Βέκιος=Οι Βεκιέ, Ο Κασλίκης=Οι Κασλικιέ.

   Στον πληθυντικό αριθμό του Αορίστου σε ορισμένα ρήματα ο τόνος από την προπαραλήγουσα μετατίθεται στην παραλήγουσα καί το ε γίνεται ι π.χ.Χτυπήσαμε=Χτυπησάμι,   Παίξαμε=Επαιξάμι, Βαρέσαμε=Βαρεσάμι.

   Όταν απευθυνόμαστε σε αρσενικό καί ουδέτερο γέννος  βάζουμε το προθεμα Α ρά, π.χ. Α ρα Κώτσιου, Α ρα Μήτσιου, ή Α ρα Πιδίμ, Α ρα κουρίτς· ενώ γιά το θηλυκό γέννος χρησιμοποιούμε το πρόθεμα Α μα,π.χ. Α μά Μυγδάλου, Α μα Βασίλου.

                                   

                                                                                                                                                                             Χρήστος Ζτάλιος